Hướng dẫn phân độ tay chân miệng chuẩn Bộ Y tế: Cha mẹ cần biết

Bệnh tay chân miệng là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi rút thuộc nhóm Enterovirus gây ra, thường gặp ở trẻ nhỏ, đặc biệt là dưới 5 tuổi. Bệnh đặc trưng bởi các triệu chứng như sốt, phát ban và lở loét ở miệng, lòng bàn tay, bàn chân. Việc phân độ tay chân miệng chính xác đóng vai trò quan trọng trong việc theo dõi và điều trị hiệu quả.

Tay chân miệng có mấy cấp độ?

Theo Bộ Y tế, phân độ tay chân miệng được chia thành 4 cấp độ dựa trên tình trạng nghiêm trọng của triệu chứng. Trong đó, cấp độ 1 (nhẹ nhất), cấp độ 2, 3 (nặng hơn) và cấp độ (nặng nhất). 

Theo một số thống kê thực trạng mắc bệnh tay chân miệng từ năm 2024 đến nay:

• Tổng số ca mắc lên đến 125.000 ca (tăng 18% so với năm 2023)

• Ca bệnh nặng cấp độ 3, 4 chỉ chiếm 1,8% và số ca tử vong chiếm 0,02%.

• Tháng 5-6 và 9-10 là các giai đoạn cao điểm của dịch bệnh. 

Phân độ tay chân miệng dựa vào các triệu chứng của bệnh

Hướng dẫn chi tiết phân biệt 4 cấp độ tay chân miệng

Trẻ bị nhiễm bệnh tay chân miệng đa số xuất hiện triệu chứng ở mức độ nhẹ nhưng nếu cha mẹ chủ quan, không theo dõi và nắm bắt hướng xử lý kịp thời sẽ gây nên nhiều hệ quả nguy hiểm khôn lường. 

Dưới đây là một số thông tin chi tiết phân độ tay chân miệng theo 4 cấp độ điển hình mà bạn có thể tham khảo để nhận biết kịp lúc các biểu hiện bệnh bất thường ở trẻ:

Cấp độ 1

Trẻ bị sốt nhẹ là triệu chứng đặc trưng của bệnh tay chân miệng cấp độ 1

Triệu chứng:

• Sốt nhẹ (37,5 - 38,5 độ C) đi kèm cảm giác mệt mỏi, uể oải

• Xuất hiện các vết loét nhỏ ở miệng (4-10 vết)

• Nổi mụn nước 2-5mm ở lòng bàn tay, chân, mông

• Trẻ vẫn tỉnh táo và ăn uống, sinh hoạt bình thường

Nguy cơ biến chứng:

• Nếu không chăm sóc đúng cách có thể tiến triển sang cấp độ 2 với nhiều biến chứng nguy hiểm hơn. 

Cách xử lý:

• Vệ sinh da/miệng bằng dung dịch sát khuẩn.

• Dùng thuốc hạ sốt (Paracetamol, Ibuprofen) khi sốt cao trên 38,5 độ C.

• Theo dõi các dấu hiệu giật mình, chới với khi ngủ, run tay, đi loạng choạng. 

Cấp độ 2

Trẻ có triệu chứng co giật do tay chân miệng cấp độ 2

Là giai đoạn mà bệnh bắt đầu có những tiến triển mạnh gây ảnh hưởng đến hệ thần kinh của trẻ, được chia thành 2 mức độ 2A và 2B như sau:

Cấp độ 2A

Triệu chứng:

• Trẻ có dấu hiệu giật mình trên 2 lần trong 30 phút, kể cả khi ngủ

• Sốt cao trên 39 độ C không hạ và có biểu hiện ớn lạnh, run rẩy khắp cơ thể.

Nguy cơ biến chứng:

• Bệnh có thể gây nên các cơn co giật, mạch đập nhanh hơn và bắt đầu đi vào giai đoạn 2B.

Cách xử lý:

• Trẻ cần được nhập viện ngay để được bác sĩ hỗ trợ hạ sốt, kiểm tra các biểu hiện giật mình, run rẩy bất thường. 

Cấp độ 2B

Triệu chứng:

• Đo thấy mạch đập nhanh trên 150 lần/phút

• Da bắt đầu có dấu hiệu tím tái và đổ mồ hôi lạnh

• Trẻ đi đứng loạng choạng, ngồi không vững và không duỗi thẳng được khuỷu tay.

Nguy cơ biến chứng:

• Phù phổi cấp do thần kinh, suy tạng, rối loạn đông máu, tổn thương thân não,..

Cách xử lý:

• Trẻ cần được nhập viện để bác sĩ kiểm tra hô hấp, tình trạng viêm nhiễm, truyền dịch, hạ sốt và điều trị hỗ trợ.

Cấp độ 3

Trẻ bị vã mồ hôi lạnh, huyết áp tăng cao do tay chân miệng ở cấp độ 3

Triệu chứng:

• Vã mồ hôi lạnh toàn thân

• Mạch đập nhanh hơn trên 170 lần/phút

• Huyết áp tăng cao

• Hơi thở nhanh, khò khè hoặc dồn dập 

• Rối loạn tri giác

Nguy cơ biến chứng:

• Phù phổi thần kinh (65%)

• Suy tim cấp (40%)

• Suy đa tạng (30%)

• Tổn thương thân não (25%)

Cách xử lý:

• Bác sĩ sẽ tiến hành hồi sức hô hấp, truyền dịch để ổn định tuần hoàn, điều trị bằng các loại thuốc kháng viêm đặc hiệu và quan sát, theo dõi tình trạng bệnh nhân sau đó. 

Cấp độ 4

Trẻ bị tím tái, mạch đập nhanh là dấu hiệu tay chân miệng cấp độ 4

Triệu chứng:

• Sốt cao liên tục >39 độ, không đáp ứng với thuốc hạ sốt thông thường

• Thở nhanh, dồn dập trên 70 lần/phút

• Mạch đập nhanh > 150 lần/phút, huyết áp tụt, da lạnh, vã mồ hôi

• Co giật toàn thân, lơ mơ, hôn mê sâu

• Toàn thân tím tái, nôn ói liên tục, tiểu ít.

Nguy cơ biến chứng:

• Phù phổi cấp do rối loạn điều hòa hệ thần kinh tự chủ

• Sốc tim do suy giảm chức năng co bóp tim dẫn đến tụt huyết áp không phục hồi

• Suy đa tạng do tổn thương đồng thời ở gan, thận, não

• Tử vong với nguy cơ lên đến 80% nếu không cấp cứu kịp thời

Cách xử lý:

• Tùy vào tình trạng khẩn cấp ở mỗi bệnh nhân mà bác sĩ có thể tiến hành dùng thuốc vận mạch, thở máy, điều chỉnh rối loạn điện giải,... giúp người bệnh qua cơn nguy kịp cũng như dần phục hồi sức khỏe về sau.

Dấu hiệu cần đưa trẻ đi khám ngay

Khi nhận thấy trẻ có một số dấu hiệu tay chân miệng nặng dưới đây thì cần đưa trẻ đi khám ngay để bác sĩ kiểm tra, phân độ tay chân miệng và tiến hành điều trị sớm, hiệu quả. Cụ thể như:

• Sốt cao hơn 39 độ quá 2 ngày hoặc không hạ dù đã sử dụng thuốc hạ sốt

• Run lẩy bẩy, giật mình liên tục và có dấu hiệu co giật, khó thở, thở mệt

• Nôn ói liên tục, khô môi, da tím tái, ớn lạnh, đi đứng loạng choạng, mệt mỏi

• Mạch đập nhanh, huyết áp tụt liên tục

• Li bì hoặc hôn mê

Hướng dẫn cách chăm sóc trẻ tay chân miệng tại nhà

Dưới đây là một số hướng dẫn cách chăm sóc trẻ bị tay chân miệng tại nhà mà các bậc phụ huynh có thể tham khảo nhằm giúp trẻ thuyên giảm triệu chứng và phục hồi nhanh chóng tình trạng bệnh:

Vệ sinh sạch sẽ

Người chăm sóc trẻ nên tiến hành các bước vệ sinh dưới đây trong suốt quá trình chăm sóc trẻ nhằm phòng ngừa và hạn chế sự lây lan của bệnh sang không gian khác: 

• Rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng trước và sau khi ăn, sau khi đi vệ sinh hay tiếp xúc với dịch mũi, họng. 

• Lau khô tay chân bằng khăn sạch riêng, tuyệt đối không dùng chung khăn với người bệnh. 

• Thường xuyên vệ sinh đồ chơi, dụng cụ ăn uống và đồ dùng cá nhân của trẻ

Dinh dưỡng hợp lý

Thực phẩm nên dùng:

• Cháo loãng, súp, sữa hay sữa chua giúp trẻ dễ ăn 

• Trái cây mềm xay nhuyễn như chuối bơ cung cấp chất dinh dưỡng, hỗ trợ tiêu hóa cho trẻ

• Uống nhiều nước

Thực phẩm cần tránh

• Đồ ăn cứng, nóng như khoai tây chiên, snack có thể làm trầm trọng hơn các vết loét

• Nước ngọt có gas, thức uống có nhiều chất tạo ngọt

Cách cho ăn

• Chia thành nhiều bữa nhỏ, khoảng 5-6 bữa mỗi ngày để trẻ dễ tiêu hóa và hấp thu tốt hơn

• Dùng thìa mềm, đút chậm để tránh va vào các vết loét

Theo dõi triệu chứng

• Đo nhiệt độ cho trẻ 4 giờ/lần nhằm hạn chế tình trạng sốt cao >39 độ kéo dài.

• Kiểm tra số lượng mụn nước, nếu có mụn mủ nên đi khám ngay bởi đó có thể là dấu hiệu nhiễm trùng nặng.

• Quan sát màu sắc da, hơi thở và trạng thái của trẻ nhằm tránh tình trạng da tím tái, hơi thở khó hay co giật bất thường. 

Trẻ bị tay chân miệng nên được chăm sóc như thế nào tại nhà?

Giải đáp một số băn khoăn về các cấp độ bệnh tay chân miệng

Dưới đây là một số giải đáp về các thắc mắc thường gặp liên quan đến phân độ tay chân miệng mà bạn có thể tham khảo:

Tay chân miệng cấp độ 1 có cần nhập viện không?

Chưa cần thiết. Trẻ bị phân độ tay chân miệng cấp độ 1 có thể điều trị tại nhà theo hướng dẫn của bác sĩ mà không cần nhập viện. Cụ thể, trẻ nên được chăm sóc để hạ sốt, vệ sinh các vết loét, mụn nước ở tay chân miệng. Sau đó, nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường hoặc triệu chứng chuyển nặng thì nên đưa trẻ đi khám ngay để được bác sĩ kiểm tra và điều trị thích hợp. 

Cấp độ tay chân miệng nào cần nhập viện?

Trẻ có dấu hiệu phân độ tay chân miệng ở cấp độ 2, 3 và 4 cần phải nhập viện để bác sĩ theo dõi các biến chứng liên quan đến thần kinh, tim mạch và hô hấp, co giật,...nhằm hạn chế tối đa các rủi ro nguy hiểm đến sức khỏe và tính mạng của trẻ về sau.

Dấu hiệu nào cho thấy bệnh chuyển từ cấp độ 1 sang cấp độ 2?

Một số dấu hiệu bệnh chuyển từ cấp độ 1 sang cấp độ 2:

• Trẻ sốt cao liên tục trên 39 độ C và kéo dài suốt 48 giờ mà không thể hạ sốt bằng thuốc thông thường.

• Trẻ bị giật mình thường xuyên dù không có bất kỳ tác động lớn nào từ bên ngoài. 

• Trẻ có một số biểu hiện rối loạn thần kinh như run tay, chới với, ngủ gà, ngủ gật, bứt rứt, khó chịu,...

• Da nổi vân tím tái, khó thở

Tay chân miệng độ 1 có lây cho người khác không?

Câu trả lời là có. Trẻ bị phân độ tay chân miệng cấp độ 1 vẫn có thể lây nhiễm cho người khác do virus tồn tại trong dịch tiết ở mũi, họng, nước bọt, các nốt mụn nước, vết loét và phân. Do đó, trẻ nên được cách ly tối thiểu 10 ngày khi phát bệnh và vệ sinh sát khuẩn kỹ càng các vật dụng hàng ngày của trẻ để tránh lây bệnh.

Hiện nay, bệnh tay chân miệng vẫn chưa có vắc xin phòng ngừa hiệu quả. Vì vậy, việc nâng cao nhận thức, theo dõi sát triệu chứng và chủ động xử lý từ sớm là điều vô cùng quan trọng để bảo vệ sức khỏe cho trẻ nhỏ. Đặc biệt, phụ huynh không nên xem nhẹ việc phân độ tay chân miệng nhằm hạn chế biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra. Liên hệ ngay tới Hotline 1900 6505 nếu bạn cần giải đáp bất kỳ thắc mắc nào, Dược sĩ Pharmart luôn sẵn sàng hỗ trợ tận tình.